Fahriye Akşit, Zeki Duygulu ve bilinmeyen iki beste

• 

• 

Sevgi Akşit Baydemir’in, bendenizi ziyareti esnasında gözlerindeki nem hiç kurumadı. O kadar büyük bir saygı ve özlemle anlatıyordu ki, ilgilenmemenize imkan yoktu. 18 yaşında üvey evlat olduğunu öğrendiği zaman üzülmemişti. Asla ‘üvey’ sıfatını yakıştıramadığı annesi, küçük yaşta geçirdiği bir hastalık nedeniyle çocuk sahibi olamamıştı. Küçük yaşına rağmen, son zamanlarında ağırlaşan annesine, kimseye ihtiyaç duymadan, özenle bakmıştı.

Annesine büyük bir tutku ile bağlanmış ve özü gibi karşılıksız severek altı yaşından, Yaradan annesini yanına alana dek, bir an için terketmemiş onu… Büyük bir minnet ve özlem duyduğu annesinin evrak-ı metrûkesinden yâdigâr kalan bu iki şarkıyı bizimle paylaşırken, tek arzusu vardı: ‘Annesini’ yaşatmak…

Sevgi Hanım’ın mânevî ablası, 1935 doğumlu Gülşen Turan Başkırbıyık’dan kendisine intikal eden evraklar, mûsikî tarihi bakımından oldukça ilginçtir.

Ağır Curcuna (?) usûlünün bir başka örneğini bulmak neredeyse imkânsız gibi…

Güftesi Fahriye Akşit’e, bestesi Zeki Duygulu’ya ait bu iki şarkı henüz hiç kimse tarafından bilinmiyor ve hiç seslendirilmedi. Böylece, Fahriye Hanım’ın büyük bir özenle sakladığı bu eserler, bestelendiği andan itibaren, ilk defa olarak sizin gözlerinize şahit oluyorlar; kulaklarınıza da…

Aynı yıl ebediyete intikal eden ve ne şekilde bir araya geldiklerini bilemediğimiz kahramanlarımızın hayat hikayeleri kısaca şöyle:

Zeki Duygulu

Zeki, babası Beyrut’ta Gümrük Muhafaza memuru iken 1907’de dünyaya gelir. Babası Mehmet Fethi Bey’in memleketi olan İstanköy (Kos) adasına geldikten sonra, aynı görevi ifa etmekteyken, 1911’de Trablusgarp savaşı sırasında İtalyanlarca esir edilmesiyle, annesi Afife Hanım ve ablası Bakiye ve kardeşi Enver ile birlikte anne dedesi Limoncuzade Zekeriya Efendi’nin memleketi olan İzmir’e taşınırlar. İzmir’de ilkokul sonrasında askeri Darüleytam’a (Yetimler Yurdu) girer. Burada gerek hocaları ve gerek aile çevresi tarafından musikiye gösterdiği yakınlık taktirle karşılanır. Şarkılar ve gazeller söyler. Tekkelere götürülür. Perşembe Tekkesi Şeyhi Hafız Ali Efendi’den uzun süre usûl meşkeder. Yunanların İzmir’i işgali nedeniyle ailesiyle Aydın’a geçerler. Burada Aydın Sultanisi’nin son sınıfındayken İtalyan ve Yunanların saldırısı nedeniyle mezun edilirler. 1925’de orduya gönüllü olarak katılır ve 3. Süvari Kolordusu emrine verilir. Kolordu lağvedilince bandoya geçer. Mi bemol Klarineti burada öğrenir. 1928’de Mülazım (Teğmen) rütbesi ile kırmızı İstiklal Madalyasına layık bulunur. On sene kadar çalıştıktan sonra, 1934’de ön yüzbaşı olarak ordudan ayrılır. (Akın, 1951: 19) 1925’de ilk ürünü olan “Harmandalı Mustafa” adlı Hüseyni şarkısını besteler.

İzmirli Zeki olarak tanınmaya başlar. 1933’de Server Hanım ile ilk evliliğini yapar. Fakat bir yıl sonra boşanırlar. 1938’de Hamiyet Hanım ile İstanbul’da ikinci evliliğini yapar. (Rona, 1960, s. 363)

Milas Maliye Tahakkuk Şefliği, Devlet Orman Müdürlüğü ile Zonguldak Kömür İşletmesi Personel Şefliği görevlerinde bulunur.

1948’de İstanbul’a gider. (Kayserilioğlu, 1953, s. 22) 1964’e kadar çok sayıda filmin müziklerini besteler; müzik direktörlüklerini yapar. Çeşitli gazinolarda çalışır. Odeon adına; ud, cümbüş icracısı ve solist olarak kayıtlara katılır. 1951’de Ankara’ya geçer ve radyoya girerek ud sanatçısı olarak çalışır; hocalık yapar. (Sezgin, 1954, s. 8)

Hamiyet Atasoy (Ekmekçi, 1962, s. 5), Asuman Göksu (Güneyçal, 1955, s. 6), Nesrin Ünal (Orkan, 1964, s. 6), Esen Altan (Aydan, 1954, s. 23), Meliha Düzgider, Nezihe Uyar, V ahid Akartuna (Kayserilioğlu, 1953, s. 23), Volkan Kardeşler (Kuyucaklı, 1957, s. 3), Vedat Okurer (Elçi, 1953) Zeki Duygulu’nun öğrencilerinin sadece birkaçıdır.

Ud, Klarinet, Cümbüş çalgılarının icracısı, Sürûrefzâ makamını terkip eden (Tutu, 2014), solist ve bestekâr Zeki Duygulu, çok sayıda bestesini miras bırakarak 13 Mart 1974 tarihinde bir başka hayata yelken açar.

Fahriye Akşit

Eğitim giderlerini Mustafa Kemal’in üstlendiği, Fatma ve Sabri Eren’in kızları, 1904 doğumlu, Mülkiye mezunu, Manisa İl Genel Meclisi üyesi Fahriye Hanım, Manisa İl Özel İdare Müdürü Ferit Akşit ile evlenir. Geçirmiş olduğu çocuk felci nedeniyle evlat sahibi olamaz.

Üç mânevî evlat edinir; en küçük mânevî evladı olan Sevgi Akşit Baydemir, küçük yaşına rağmen, hastalığının ağırlaştığı son dönemlerinde bile annesinin yanından hiç ayrılmaz. İlâhî karar, İzmir’de, Ege Üniversitesi Hastanesi’nde, 24 Eylül 1974 günü tecellî eder.

Çektiğim bu sonsuz hasret,
Hicaz, Ağır Curcuna, Şarkı
Söz: Fahriye Akşit
Beste: Zeki Duygulu

Çektiğim bu sonsuz hasret derde bin dert ekledi
Gelir diye yaşlı gözlerim yollarını bekliyor
Gel sevgilim gel sen artık kalbim seni özlüyor
Gelir diye yaşlı gözlerim yollarını bekliyor

Ayrılığı düşünmem,
Mahur, Düyek, Şarkı
Söz: Fahriye Akşit
Beste: Zeki Duygulu

Ayrılığı düşünmem kollarında coşarken
Bunu sen de düşünme beni sever okşarken
Birleşen kalbimizi ayırsa bile ölüm
Biz yine kavuruşuruz ruhlarımız yaşarken

KAYNAKÇA

Aydan, B. (1954, Nisan 17). Ankara Radyosu’ndan Seslenen Genç Kız / Esen Altan’ın Aklına Gelmeyen Şey Nedir? Radyo Haftası(204), 23.

Ekmekçi, M. (1962, Kasım 30). Alınteri ile yaşamak. Milliyet, 5.

Elçi, T. (1953, Nisan 11). Ankara Radyosunun Genç Sesli ve Daima Tebessüm Eden Sevimli Sanatkarı Vedat Okurer. Radyo Haftası(151), 9-11.

Güneyçal, A. S. (1955, Ağustos 23). Fotoğraf, Ses Sanatkârı, Asuman Göksu ile Konuştum. Son Havadis, 6-7.

Kayserilioğlu, B. (1953, Haziran 04). Bestekâr Zeki Duygulu. Radyo Magazin(15), 22.

Kuyucaklı, O. (1957, Haziran 27). Udi Zeki Duygulu, Volkan Kardeşler’e Ders Veriyor. Radyo Alemi(227), 3.

Orkan, S. (1964, Temmuz 26). Türk Musikisi: Fotoğraf, Nesrin Ünal’ın Plakları Satış Rekorları Kırıyor. Son Havadis(1413), 6.

Rona, M. (1960). 50 Yıllık Türk Musikisi. İstanbul: Türkiye Yayınevi.

Sezgin, S. (1954, Mayıs 15). Tevazu Kendine Prensip Edinen Sanatkar Zeki Duygulu’nun İki Ayrı Cephesi. Radyo Haftası(208), 8.

Tutu, S. B. (2014, Yaz). Türk Sanat Müziği Geleneğinde Yeni Bir Makâm: Sürurefzâ. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi (Journal of Turkish World Studies(XIV/1), 35-48.